Zgodnie z art.36.1. Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe (Dz. U.
z 2018 r. poz. 996) na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może rozpocząć dziecko, które w danym roku szkolnym kończy 6 lat. Dyrektor szkoły przyjmuje takie dziecko do klasy pierwszej szkoły podstawowej, jeżeli zrealizowało roczny obowiązkowy program przygotowania przedszkolnego, w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym ma rozpocząć naukę w szkole podstawowej.
W przypadku, gdy sześciolatek nie realizował obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, konieczna jest także opinia o możliwości rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej, wydana przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną lub niepubliczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną założoną zgodnie z art.168 oraz zatrudniającą pracowników posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych.
W praktyce, większość rodziców dzieci, które zrealizowały obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, także decyduje się na ocenę dojrzałości szkolnej w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, chcąc uzyskać potwierdzenie, że ich sześciolatek jest gotowy
do podjęcia nauki w szkole.
W obecnej sytuacji, gdy poradnie nie przyjmują dzieci na diagnozę, rodzicom chcącym posłać swojego sześciolatka do szkoły (gdy nie jest wymagana opinia poradni) proponujemy zapoznanie się
z zamieszczonymi poniżej wyznacznikami dojrzałości szkolnej. Mamy nadzieję, że ułatwią one podjęcie, wahającym się rodzicom, właściwej decyzji.
Dojrzałość szkolna w zakresie rozwoju fizycznego:
- dziecko powinno mieć powyżej 120 cm wzrostu, ważyć powyżej 23 kg (parametry te idą w parze z twardością kośćca, siłą mięśni, odpornością na zmęczenie i odpornością organizmu na choroby; do tych wartości dopasowana jest wysokość ławek);
- rozwój ruchowy powinien charakteryzować się koordynacją i zwinnością ruchów, zdolnością utrzymania równowagi (np. stanie na jednej nodze, skakanie na jednej nodze).
Dojrzałość szkolna w zakresie procesów poznawczych:
- zdolność do skupiania uwagi przez około 30 minut; nie uleganie dekoncentracji
pod wpływem dodatkowych bodźców pojawiających się w otoczeniu; podporządkowywanie uwagi poleceniom nauczyciela; - umiejętność „sterowania” procesem zapamiętywania – pamięć dowolna – dziecko świadomie chce zapamiętać konkretną informację;
- sprawne dokonywanie analizy i syntezy wzrokowej – dostrzeganie drobnych szczegółów, rozpoznawanie różnic umożliwiające różnicowanie nie tylko elementów liter (np. „kółko i „laseczka”), ale i zależności między elementami liter („laseczka przed kółkiem to litera „b”, za kółkiem -„d”);
- posługiwanie się pojęciami odnoszącymi się do położenia przedmiotów w przestrzeni („na górze”, „przed”, „pomiędzy” itp.) oraz określającymi strony (lewa, prawa);
- operowanie informacjami tak, aby możliwe było rozumienie i dostrzeganie prostych pojęć, zasad, reguł, prawidłowości (myślenie logiczne, wnioskowanie);
- przeliczanie w zakresie dziesięciu; szeregowanie zbiorów według liczebności, posługiwanie się pojęciami „więcej”, „mniej”; podejmowanie na konkretach dodawania i odejmowania do dziesięciu;
- przyjmowanie i rozumienie informacji umożliwiające korzystanie z wyjaśnień i uwag nauczyciela (np. informacji o najbliższym otoczeniu, czasie, przestrzeni itp.);
- posługiwanie się mową wiązaną; zakres słownika czynnego i biernego umożliwiający pełne rozumienie poleceń i komentarzy nauczyciela oraz rozumienie czytanych tekstów; prawidłowa artykulacja głosek.
Dojrzałość szkolna w zakresie gotowości do podjęcia nauki czytania i pisania:
- umiejętne różnicowanie poszczególnych głosek oraz ich dźwięczności (słuchowe odróżnianie np. „p” od ”b”, „d” od „t”, „si” od „ś”, „s” od „sy”); dzielenie słów
na głoski (analiza głoskowa) oraz łączenie słyszanych głosek w wyraz (dokonywanie syntezy głoskowej); rozpoznawanie głosek na początku i końcu wyrazów; - poziom sprawności grafomotorycznej umożliwiający pisanie drobnych elementów
w linijkach; utrwalony powinien być prawidłowy chwyt przyboru do rysowania, ruchy ręki rysującej powinny być płynne (zapewni to właściwe tempo pisania i odporność ręki na zmęczenie); poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej umożliwiający wykonywanie precyzyjnych czynności i rysowanie złożonych kształtów.
Dojrzałość szkolna w zakresie emocjonalno-motywacyjnym:
- umiejętność pokonywania trudności, nie zniechęcanie się szybko, wykonywanie czynności, na które nie ma się ochoty lub sprawiają trudność; dzieci dojrzałe
do podjęcia nauki zaczynają rozumieć i przejawiać poczucie obowiązku
oraz odpowiedzialności za siebie (np. „nie chce mi się, ale ćwiczę pisanie, czytanie, odrabiam lekcje); - pojawienie się motywacji poznawczej (chęć poznawania, dociekania) – dzieci niedojrzałe nowymi treściami interesują się okazjonalnie, na krótko;
Dojrzałość szkolna w zakresie rozwoju społecznego:
- poczucie przynależności do grupy – dzięki niemu, uwagi kierowane do całej klasy dziecko donosi także do siebie (umożliwia to funkcjonowanie dzieci w systemie klasowo-lekcyjnym);
- rozumienie zasad i norm społecznych; przyswajanie ich i stosowanie;
- umiejętne współdziałanie z rówieśnikami, pojawienie się umiejętności rozwiązywania sytuacji konfliktowych w sposób akceptowany społecznie.
Na podstawie wieloletniej praktyki w diagnozowaniu gotowości szkolnej, możemy stwierdzić, że jedynie 20-30% sześciolatków osiąga pełną dojrzałość szkolną umożliwiającą wcześniejsze realizowanie obowiązku szkolnego.